بسم الله الرحمن الرحيم
فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجالاً أَوْ رُكْباناً فَإِذا أَمِنْتُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَما عَلَّمَكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ (البقرة/239)
پس اگر (از دشمن يا خطرى) بيم داشتيد، پياده يا سواره (به هر شكل كه مىتوانيد نماز گزاريد) و آنگاه كه ايمن شديد خدا را ياد كنيد، همانگونه كه آنچه را نمىتوانستيد بدانيد به شما آموخت.
تفسير نور (حجت الاسلام و المسلمين قرائتى)
نكتهها:
در قرآن گاهى به جاى كلمهى «صلوة»، كلمه «ذكر» گفته شده است، چنانكه درباره نماز جمعه مىفرمايد: «فاسعوا الى ذكر اللّه» به سوى ذكر خدا بشتابيد. و يا خداوند به موسىعليه السلام مىفرمايد: «اقم الصلوة لذكرى» نماز را بپادار تا ياد من باشى. در اين آيه نيز مراد از «فاذكروا اللّه» نماز است.
آرى، فلسفه و روح نماز، ياد خداوند است.
اين آيه اشاره به نماز خوف دارد كه در شرايط جنگى با احكام مخصوصى كه در فقه آمده است، اقامه مىشود.
در احاديث مىخوانيم كه پيامبرصلى الله عليه وآله در جنگ احزاب با اشاره نماز خواندند و حضرت علىعليه السلام در بعضى از جنگها دستور مىدادند كه هنگام جنگ با ايماء و اشاره نماز بخوانند. امام كاظمعليه السلام در جواب شخصى كه پرسيد: اگر حيوان درندهاى به ما حمله كرد و وقت نماز تنگ بود چه كنيم؟ فرمودند: با همان وضعى كه داريد نماز بخوانيد، گرچه پشت به قبله باشد.(1)
پيامها:
1- نماز، در هيچ حالى ساقط نمىشود. «فان خفتم فرجالا او ركبانا»
2- در اسلام عسر و حرج نيست. وقتى امكان استقرار بدن و يا ايستادن به سوى قبله و يا ساير شرايط نباشد، حذف مىشوند. «فرجالا او ركبانا»
3- نماز، شكر نعمت است. «فاذكروااللّه كما علّمكم»
4- بعضى از مسائل را انسان نمىداند، ولى مىتواند به تجربه بدست آورد. ولى بعضى از مسائل را انسان نمىداند و نمىتواند كه بداند، مگر از طريق وحى. «ما لم تكونوا تعلمون» ونفرمود: «لا تعلمون»
——————————
1) تفسير نمونه، ج2، ص 148 ونورالثقلين، ج2، ص239.
